Zacznijmy rozmawiać o zmianach w samorządzie – stanowisko organizacji społecznych

Pierwsze wolne wybory samorządowe w Polsce, które odbyły się 27 maja 1990 roku, były kamieniem milowym w procesie odbudowy demokracji lokalnej po dekadach rządów centralistycznych. W Koszalinie, podobnie jak w wielu innych miastach, głosy mieszkańców podzieliły się pomiędzy szereg komitetów reprezentujących zarówno ogólnokrajowe, jak i lokalne inicjatywy społeczne. Koszalin – 35 lat zmian i wyzwań W koszalińskich wyborach samorządowych 1990 roku największe poparcie zdobył Komitet Obywatelski "Solidarność", który uzyskał 27 mandatów, co dało mu pozycję dominującą w nowo powstałej radzie miasta. Drugą siłę stanowiła Socjaldemokracja, zdobywając 5 mandatów, a tuż za nią uplasował się Sojusz Demokratyczny SD-PAX-PSL z 4 mandatami. W wyborach silnie zaznaczyły swoją obecność także lokalne inicjatywy obywatelskie i społeczne. Samorząd Mieszkańców Dzielnicy „Przylesie” zdobył 3 mandaty, Stowarzyszenie na Rzecz Indywidualnej Przedsiębiorczości – 2, a Samorządy Mieszkańców Osiedli „Morskie”, „Na Skarpie”, „Tysiąclecia” – również 2. Po jednym przedstawicielu w radzie miały: Stowarzyszenie Inicjatyw Regionalnych, Komitet Wyborczy Osiedla Bukowe oraz Niezależny Komitet Wyborczy „Rokosowo”. Skład Rady Miejskiej:  Ciekawostką pozostaje skład zawodowy ówczesnych radnych. W radzie zasiadali m.in. inżynierowie (13), nauczyciele (8), lekarze (5), ekonomiści (4), a także przedstawiciele wielu innych zawodów – prawnik, pielęgniarka, aktor, demograf, krawiec czy kompozytor. To odzwierciedlało różnorodność i obywatelski charakter pierwszych struktur samorządowych. Od 1990 roku Koszalinem kierowało kilku prezydentów, z których każdy odcisnął swoje piętno na rozwoju miasta:  Bogdan Krawczyk (1990–1994) – pierwszy prezydent wolnego samorządu Eugeniusz Redlarski (1994) – pełnił funkcję tymczasowo Antoni Grzechowski (1995–1998) – czas dalszej transformacji gospodarczej Henryk Sobolewski (1998–2002) – intensyfikacja inwestycji miejskich Mirosław Mikietyński (2002–2010) – dwie kadencje dynamicznego rozwoju Piotr Jedliński – objął urząd po 2010 roku, wprowadzając miasto w kolejny etap rozwoju, nie unikając jednak kontrowersji, w tym narastającego zadłużenia Tomasz Sobieraj – obecny prezydent od 2024 roku, który rozpoczął nowy rozdział w historii Koszalina  Obchody 35-lecia samorządu terytorialnego w Polsce to nie tylko okazja do świętowania, ale przede wszystkim moment głębokiej refleksji nad drogą, jaką przeszły samorządy – od pierwszych demokratycznych wyborów w 1990 roku, po współczesne wyzwania związane z rozwojem miast, udziałem społeczeństwa obywatelskiego i budowaniem lokalnych wspólnot.  Z okazji jubileuszu 35-lecia samorządu miejskiego coraz częściej mówi się o przyszłości miast w kontekście dalszego rozwoju opartego na dialogu, współpracy i odpowiedzialności wobec mieszkańców. W centrum uwagi znajdują się nie tylko inwestycje i infrastruktura, ale również wartości takie jak partycypacja społeczna, edukacja, kultura czy zrównoważony rozwój.  Podkreśla się istotną rolę pracowników samorządowych i radnych, którzy każdego dnia podejmują decyzje mające realny wpływ na poprawę jakości życia mieszkańców. To właśnie ich zaangażowanie, kompetencje i zdolność do współpracy tworzą fundament silnego samorządu lokalnego. Jubileusz jest również okazją do wskazania kierunków dalszego rozwoju – poprzez debaty, spotkania i deklaracje, które mają za zadanie wzmocnić samorządy jako filary lokalnej demokracji. Przykładowo, strategia rozwoju Lublina do 2030 roku zakłada budowę miasta zielonego, przyjaznego, z aktywnym udziałem mieszkańców we wszystkich kluczowych procesach decyzyjnych. Wybory samorządowe z 1990 roku były momentem przełomowym, który umożliwił mieszkańcom realny wpływ na sprawy lokalne. Dzisiejsze samorządy stoją przed nowymi wyzwaniami, takimi jak zmiany klimatyczne, migracje, rozwój cyfrowy czy wzmacnianie wspólnot lokalnych. Przyszłość miast, w tym Koszalina, rysuje się jako kontynuacja idei samorządności – otwartej, zrównoważonej, opartej na współpracy mieszkańców, instytucji i sektora prywatnego. Obywatelskość, innowacyjność i odpowiedzialność to fundamenty, na których budować się będzie dalszy rozwój lokalnych społeczności.  Jak zapowiedział Artur Wezgraj, obecny przewodniczący Rady Miejskiej na najbliższą sesję zaproszone zostały wszystkie żyjące osoby z pierwszej kadencji Rady Miejskiej w Koszalinie.   Ustrój administracyjny Koszalina przed 1990 rokiem Najważniejszym formalnie organem władzy była Miejska Rada Narodowa w Koszalinie. Członkowie rady byli formalnie wybierani w wyborach powszechnych, ale w rzeczywistości kandydaci byli zatwierdzani przez PZPR i Front Jedności Narodu. Rada nie miała realnej samodzielności – jej uchwały i decyzje musiały być zgodne z linią partii. Władzę wykonawczą sprawował Prezydent Miasta Koszalina (lub w mniejszych jednostkach: naczelnik miasta/gminy). Nie był wybierany przez mieszkańców, lecz powoływany przez Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej lub zatwierdzany przez władze centralne (de facto przez PZPR). Odpowiadał za realizację polityki państwowej i planów gospodarczych na szczeblu lokalnym. Władze Koszalina były podporządkowane wojewodzie (w latach 1975–1990 Koszalin był stolicą województwa koszalińskiego). Wojewoda był przedstawicielem rządu centralnego i koordynował działania administracji terenowej. Kluczowe decyzje kadrowe i budżetowe zapadały na poziomie komitetów PZPR – lokalny komitet partii miał faktyczny wpływ na wybór prezydenta, naczelników, dyrektorów przedsiębiorstw i instytucji.     Po 1990 roku wprowadzono wybieralne rady gmin i miast. Prezydent, burmistrz lub wójt stali się organami wykonawczymi wybieranymi przez rady (a od 2002 r. – bezpośrednio przez mieszkańców). Samorząd zyskał osobowość prawną, majątek, budżet i niezależność decyzyjną. Pojawiły się mechanizmy konsultacji społecznych, partycypacji, budżetu obywatelskiego itp.