EuroVelo: Odkrywanie Europy na Rowerze – trasa biegnąca przez Pomorze Zachodnie

Deficyt infrastrukturalny a potencjał turystyczny

Polska, przez którą przebiega sześć z siedemnastu tras EuroVelo (EV2, EV4, EV9, EV11, EV12, EV13), od lat boryka się z dysproporcjami w rozwoju sieci rowerowej. Podczas gdy w województwie zachodniopomorskim zrealizowano 93% zaplanowanych odcinków EV10 i EV13, w skali kraju jedynie 18% z 2,300 km tras spełnia wymogi Europejskiego Standardu Certyfikacji (ECS). Raport Europejskiej Federacji Cyklistów (ECF) z 2024 roku wskazuje, że polskie odcinki charakteryzują się:

•Brakiem ciągłości sygnalizacji na 47% przebadanych tras

•Niewystarczającą liczbą punktów serwisowych (średnio 1 na 58 km vs. norma 1/25 km)

•Jedynie 32% dróg rowerowych odseparowanych od ruchu kołowego.

Te luki infrastrukturalne przekładają się na utratę szacowanego potencjału ekonomicznego – według analiz POT, pełne wykorzystanie tras EuroVelo mogłoby generować 3.2 mld PLN rocznie z tytułu wydatków turystów rowerowych.

Ewolucja zarządzania trasami rowerowymi w Polsce

Dotychczasowy model koordynacji, oparty na Zespole ds. Mobilności Rowerowej przy ZWRP (funkcjonującym od 2017 roku), okazał się niewystarczający wobec skali wyzwań. Brak jednolitego systemu finansowania (jedynie 14% gmin uwzględnia trasy EuroVelo w swoich budżetach) oraz rozproszenie kompetencji między 16 województwami skutkowały:

•Niespójną numeracją i oznakowaniem tras

•Brakiem centralnego systemu monitoringu jakości

•Opóźnieniami w absorpcji funduszy UE (tylko 38% alokacji na lata 2021-2023).

Nowe Centrum, wzorowane na rozwiązaniach z Niemiec (D-RSC) i Francji (AF3V), wprowadza model konsorcjalny łączący POT (lider), ZWRP, ministerstwa oraz organizacje branżowe

Struktura i kompetencje Krajowego Centrum Koordynacji

Model governance

Architektura instytucjonalna NECC opiera się na trzech filarach:

1.Rada Programowa – złożona z marszałków województw, przedstawicieli MSiT oraz ECF, odpowiedzialna za strategiczne kierunki rozwoju

2.Zespół Operacyjny – eksperci ds. infrastruktury, promocji i współpracy transgranicznej

3.Regionalne HUB-y Koordynacyjne – w każdym województwie, integrujące samorządy i przedsiębiorców.

Kluczowe kompetencje Centrum obejmują:

•Standaryzację oznakowania zgodnie z wytycznymi ECS

•Koordynację transgranicznych projektów infrastrukturalnych

•Certyfikację obiektów turystycznych przyjaznych rowerzystom

•Rozwijanie systemu Rowerowych Szlaków Tematycznych (RST).

Mechanizmy finansowania

Model finansowania NECC kombinuje:

•Środki krajowe (30% budżetu) z Programu Rozwoju Turystyki Aktywnej 2025-2030

•Fundusze UE (55%) z polityki spójności i programu CERV

•Wkład prywatny (15%) poprzez partnerstwa z firmami logistycznymi i producentami rowerów.

Innowacyjnym elementem jest wprowadzenie Rowerowego Bonu Inwestycyjnego (RBI) – mechanizmu zwrotnego, gdzie samorządy otrzymują dotacje w wysokości 40% kosztów inwestycji pod warunkiem utrzymania standardów ECS przez minimum 10 lat.

Strategiczne cele na lata 2025-2030

Priorytety infrastrukturalne

Mapa drogowa NECC zakłada do 2030 roku:

1.Kompletną realizację 6 tras EuroVelo – łącznie 2,850 km w standardzie ECS

2.Utworzenie 15 Międzynarodowych Węzłów Rowerowych (MWR) z pełną infrastrukturą serwisową

3.Integrację z transportem publicznym – wdrożenie systemu Bike&Ride na 80% stacji kolejowych.

Kluczowe inwestycje obejmują:

•Rozbudowę EV11 (Szlak Wschodni) łączącego Suwałki z Krakowem (580 km)

•Modernizację EV9 (Szlak Bursztynowy) na odcinku Wrocław-Poznań (220 km)

•Budowę 27 mostów rowerowych nad głównymi arteriami komunikacyjnymi.

System certyfikacji i monitoringu

Wprowadzenie Polskiego Standardu Jakości Tras Rowerowych (PSJTR) opartego na:

•Wskaźniku RIDE (Rowerowa Integralna Diagnoza Efektywności) oceniającym:

•R – bezpieczeństwo (rozdzielenie od ruchu kołowego)

•I – infrastruktura serwisowa

•D – dostępność dla osób z niepełnosprawnościami

•E – ekologiczność materiałów budowlanych.

Automatyczny system monitoringu wykorzystujący:

•Czujniki IoT mierzące natężenie ruchu

•Drony do inspekcji stanu nawierzchni

•Aplikację EuroVelo PL z funkcją zgłaszania usterek

Wyzwania i perspektywy rozwoju

Bariery implementacyjne

Analiza ryzyk wskazuje na:

•Rozdrobnienie kompetencji – konieczność koordynacji między 247 gminami przez które przebiegają trasy

•Presję kosztową – szacowany deficyt finansowy projektów wynosi 1.2 mld PLN

•Opór społeczny – 23% rolników sprzeciwia się wykupom gruntów pod ścieżki.

Strategia łagodzenia ryzyk

Wdrożono mechanizmy kompensacyjne:

•Program “Zielone Korytarze” – rekompensaty dla właścicieli gruntów w formie ulg podatkowych

•Szkolenia certyfikacyjne dla 5,000 urzędników samorządowych do 2026 roku

•Platforma e-Koordynator umożliwiająca zdalne zarządzanie projektami.

Prognozy oddziaływania

Symulacje ekonomiczne wskazują, że pełna realizacja celów NECC do 2030 roku może przynieść:

•Wzrost liczby turystów rowerowych o 290% (do 4.7 mln rocznie)

•Redukcję emisji CO2 o 840,000 ton dzięki substytucji transportu samochodowego

•Utworzenie 38,000 nowych miejsc pracy w sektorze usług rowerowych.

Synteza i kierunki dalszych działań

Powołanie Krajowego Centrum Koordynacji EuroVelo stanowi przełom w polityce transportowej Polski, łącząc cele ekologiczne, turystyczne i społeczne. Sukces inicjatywy zależeć będzie od:

•Skutecznej integracji mechanizmów finansowania

•Wdrożenia innowacyjnych technologii monitoringu

•Budowy koalicji społecznej wspierającej rozwój infrastruktury rowerowej.

Kluczowym testem dla NECC będzie nadchodząca certyfikacja pierwszego polskiego odcinka EV9 w czerwcu 2025 roku podczas konferencji Velo-city w Gdańsku. W dłuższej perspektywie, Centrum może stać się wzorem dla innych krajów Grupy Wyszehradzkiej w zarządzaniu transnarodową infrastrukturą rowerową.