Rekordowe wsparcie rządowe dla lokalnej komunikacji autobusowej

Ta inwestycja nie tylko przewyższa środki wykorzystane w całym 2024 roku o 2 mln zł, ale także stanowi część szerszej strategii niwelowania wykluczenia komunikacyjnego w regionie, który od lat boryka się z nierównomiernym dostępem do transportu publicznego. Współpraca między administracją centralną a lokalną, reprezentowaną przez wojewodę Adama Rudawskiego podkreśla rolę samorządów w kształtowaniu polityki transportowej, szczególnie na obszarach wiejskich i w mniejszych miastach, gdzie brak połączeń kolejowych wymaga alternatywnych rozwiązań.

Fundusz Rozwoju Przewozów Autobusowych, utworzony w 2019 roku, odgrywa kluczową rolę w transformacji polskiej komunikacji publicznej. W ciągu sześciu lat jego budżet wzrósł z 10 mln zł na 1 228 linii w pierwszym roku działania do 1,07 mld zł w 2025 roku, co pozwoliło na finansowanie ponad 7 600 linii w skali kraju. W województwie zachodniopomorskim dynamika wzrostu jest szczególnie widoczna: w 2024 roku 61 samorządów utworzyło 339 linii o długości 10 500 km, korzystając z 30 mln zł z puli 58 mln zł przeznaczonej na region. W 2025 roku kwota dostępna dla województwa wynosi już 57,6 mln zł, co umożliwiło zwiększenie liczby linii o 6 oraz przyciągnięcie nowych beneficjentów, takich jak Barlinek czy Resko.

Mechanizmy finansowania i kryteria przydziału środków

FRPA funkcjonuje na zasadzie dopłat do tzw. wozokilometra, przy czym maksymalne dofinansowanie wynosi 3 zł na każdy kilometr przejechany przez autobus na linii o charakterze użyteczności publicznej. W 2025 roku wprowadzono nowy element – 5% rezerwę środków, która ma zapobiec niedoborom finansowym w przypadku przekroczenia limitów przez poszczególne województwa. Dodatkowo, samorządy mogą ubiegać się o środki w trybie ciągłym od 1 stycznia, co zwiększa elastyczność w zarządzaniu budżetem. W zachodniopomorskiem pierwszy nabór pozwolił na rozdysponowanie 32 mln zł, 

ale całkowita alokacja dla regionu sięga 57,6 mln zł, uwzględniając umowy wieloletnie i rezerwy.

Zachodniopomorskie na tle innych regionów

Porównanie z województwami o podobnej strukturze

Choć zachodniopomorskie plasuje się w środku stawki pod względem wykorzystania FRPA, jego postępy są znaczące na tle regionów o podobnych wyzwaniach demograficznych. Na przykład w województwie kujawsko-pomorskim na 572 linie przeznaczono 58,8 mln zł, co daje średnio 102 797 zł na linię, podczas gdy w zachodniopomorskiem 32 mln zł na 343 linie oznacza 93 294 zł na linię. Różnice te wynikają z większej długości tras w regionach o rozproszonej zabudowie. Jednocześnie województwo dolnośląskie, gdzie z transportu publicznego korzysta 70% mieszkańców, otrzymało w 2025 roku 85 mln zł na 433 linie, co wskazuje na priorytetowe traktowanie obszarów o wysokiej gęstości zaludnienia.

Wykluczenie komunikacyjne jako czynnik kształtujący politykę

Według danych GUS, w zachodniopomorskiem jedynie 46% mieszkańców wsi regularnie korzysta z komunikacji publicznej, co jest jednym z najniższych wskaźników w kraju. FRPA bezpośrednio odpowiada na ten problem, finansując linie łączące ośrodki wiejskie z miejskimi węzłami przesiadkowymi. Przykładem jest linia nr 14 w Szczecinku, która po dofinansowaniu wydłużyła trasę o 15 km, obejmując pięć dodatkowych miejscowości. Takie inwestycje mają również wymiar ekonomiczny – zmniejszają koszty dojazdów do pracy, które w regionie stanowią odczuwalne obciążenie dla 28% gospodarstw domowych.

Nowi beneficjenci i innowacje w zarządzaniu transportem

Rozszerzenie grona samorządów uczestniczących w programie

W 2025 roku siedem nowych samorządów z zachodniopomorskiego przystąpiło do FRPA, w tym Gryfice i Mieszkowice. Barlinek, który po raz pierwszy skorzystał z funduszu, uruchomił trzy linie łączące miasto z okolicznymi wsiami, gdzie wcześniej jedynym środkiem transportu były prywatne busy. W Resku środki posłużyły do wprowadzenia kursów dostosowanych do rozkładów lekcyjnych w szkołach średnich, co zwiększyło frekwencję wśród młodzieży o 40% w pierwszych miesiącach funkcjonowania.

Integracja z innymi formami transportu

Wojewoda Adam Rudawski podkreśla, że linie autobusowe finansowane z FRPA stanowią uzupełnienie dla inwestycji kolejowych prowadzonych przez samorząd województwa. Przykładem jest koordynacja rozkładów jazdy pomiędzy autobusami a pociągami regionalnymi na trasie Szczecin-Koszalin, gdzie czas przesiadek skrócono do 15 minut. W Kielcach podobny model integracji pozwolił na zwiększenie liczby pasażerów komunikacji miejskiej o 22% w ciągu ostatnich dwóch lat.

Presja finansowa i konkurencja o środki

Mimo rekordowego budżetu FRPA, zapotrzebowanie samorządów regularnie przekracza dostępne środki. W zachodniopomorskiem wnioski złożone w pierwszym naborze opiewały na kwotę 34 mln zł przy puli 32 mln zł, co wymagało negocjacji i optymalizacji tras. Problem ten dotyczy całego kraju – w 2025 roku łączna wartość wniosków we wszystkich województwach wyniosła 1,15 mld zł przy budżecie 1,07 mld zł, zmuszając Ministerstwo Infrastruktury do uruchomienia mechanizmu rezerwowego.

Postulaty organizacji pozarządowych

30 organizacji, w tym Towarzystwo Benderowskie, wystosowało w styczniu 2025 roku petycję do Parlamentu Europejskiego o uznanie dostępu do transportu publicznego za fundamentalne prawo człowieka. Argumentują, że brak takiego zapisu w unijnych dokumentach utrudnia walkę z wykluczeniem komunikacyjnym, szczególnie w regionach peryferyjnych. Postulat ten zyskuje na znaczeniu w kontekście polskich doświadczeń z FRPA, gdzie nawet 35% mieszkańców wsi uważa koszty biletów za nadmierne obciążenie.

Rekordowe inwestycje w zachodniopomorskiem pokazują, że FRPA staje się filarem polityki transportowej Polski. Jednak dla utrzymania tego momentum konieczne są:

1. Stabilizacja finansowa – wprowadzenie wieloletnich kontraktów dla samorządów, jak te testowane w Kujawsko-Pomorskiem, gdzie 20% środków FRPA zarezerwowano dla umów długoterminowych.

2. Integracja systemów – rozwój aplikacji mobilnych agregujących dane z różnych środków transportu, na wzór rozwiązania wdrożonego w Szczecinku, gdzie system ITS zmniejszył średni czas podróży o 18%.

3. Edukacja społeczna – kampanie informacyjne o korzyściach z transportu publicznego, szczególnie skierowane do młodych mieszkańców wsi, którzy stanowią 60% nowych użytkowników linii dofinansowanych z FRPA.

Sukces programu w zachodniopomorskiem dowodzi, że synergia między rządem a samorządami może realnie zmieniać jakość życia mieszkańców. Kolejnym krokiem powinno być włączenie FRPA w szerszą strategię zrównoważonego rozwoju, łączącą cele transportowe z polityką klimatyczną i społeczną.