Wyzwania w zakresie bezpieczeństwa zdrowotnego kobiet

Znaczenie dostępu do antykoncepcji

Dostęp do antykoncepcji to nie tylko kwestia wygody, ale przede wszystkim fundamentalne prawo, wpływające na zdrowie fizyczne i psychiczne kobiet. Jak wynika z badań Instytutu Zdrowia Publicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, kobiety, które mają łatwy dostęp do antykoncepcji, rzadziej doświadczają lęku i depresji wynikających z obaw przed niechcianą ciążą. Brak dostępu do antykoncepcji nie tylko ogranicza prawa kobiet, ale również prowadzi do wzrostu liczby nieplanowanych ciąż, co zwiększa obciążenie systemu opieki zdrowotnej.

Według badań ponad 80% Polek popiera dostępność antykoncepcji awaryjnej bez recepty. Najnowszy raport Contraception Policy Atlas Europe 2025 wskazuje, że Polska uzyskała wynik 33,2%, plasując się na ostatnim miejscu wśród 47 analizowanych krajów. Dla porównania, Francja i Luksemburg osiągnęły wynik 93,2%, a Wielka Brytania 91,6%.

Antykoncepcja jako fundament zdrowia publicznego

Dostępność antykoncepcji, zarówno hormonalnej, jak i awaryjnej, odgrywa kluczową rolę w zdrowiu kobiet. Łatwy dostęp do metod antykoncepcyjnych zmniejsza poziom stresu, lęku i depresji, a także pozwala na lepsze planowanie życia rodzinnego i zawodowego. Polska pozostaje jednym z krajów Unii Europejskiej o najbardziej restrykcyjnych regulacjach w zakresie antykoncepcji awaryjnej, wymagając recepty na jej zakup.

„Antykoncepcja awaryjna jest uznawana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za bezpieczny i skuteczny środek zapobiegający nieplanowanej ciąży. Jest stosowana w wielu krajach bez konieczności uzyskiwania recepty, co zwiększa jej dostępność” – podkreśla prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta, ekspert kampanii Poranek PO i Kierownik Katedry Zdrowia Kobiety Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.

Czy Polska powinna dostosować swoje regulacje?

W krajach takich jak Francja, Niemcy czy Szwecja antykoncepcja awaryjna jest dostępna bez recepty. Polska pozostaje jednym z niewielu państw UE, które wymagają recepty na ten środek. To nie tylko kwestia zdrowia, ale także równości – kobiety z mniejszych miejscowości lub te z ograniczonym dostępem do lekarza znajdują się w gorszej sytuacji niż ich rówieśniczki w Europie Zachodniej.

„WHO zaleca, aby wszystkie kobiety i dziewczęta narażone na ryzyko niezamierzonej ciąży miały dostęp do antykoncepcji awaryjnej, a metody te były rutynowo uwzględniane w krajowych programach planowania rodziny. W większości państw europejskich antykoncepcja awaryjna jest dostępna bez recepty, a w krajach takich jak Norwegia czy Holandia można ją nabyć nie tylko w aptekach, ale także w drogeriach. W wielu krajach, w tym we Francji, Luksemburgu i Belgii, antykoncepcja awaryjna jest refundowana i dostępna bez recepty dla osób niepełnoletnich” – podkreśla prof. Skrzypulec-Plinta.

Dlaczego dostęp do antykoncepcji jest potrzebny?

Polska jest jednym z krajów o najbardziej restrykcyjnej polityce dotyczącej praw reprodukcyjnych, co budzi szeroką krytykę organizacji międzynarodowych i środowisk eksperckich. Społeczne zapotrzebowanie na łatwiejszy dostęp do nowoczesnej antykoncepcji stale rośnie, co potwierdzają badania opinii publicznej. Według sondażu Centrum Badawczo-Rozwojowego Biostat z lutego 2024 roku, ponad 65% Polaków uważa, że tabletka "dzień po" powinna być dostępna bez recepty. Opinie na temat minimalnego wieku dostępu są jednak zróżnicowane: 26,3% respondentów opowiada się za dostępnością od 18. roku życia, 20,6% bez ograniczeń wiekowych, a 18,4% od 15. roku życia.

Przyszłość polityki zdrowotnej w Polsce i UE

Objęcie przez Polskę funkcji w prezydium Rady UE to szansa na współtworzenie polityki zdrowotnej na poziomie europejskim. Istnieje potrzeba dostosowania krajowych regulacji do standardów UE, w tym ułatwienia dostępu do nowoczesnych metod antykoncepcji. W kontekście zdrowia publicznego kluczowe będzie podjęcie działań na rzecz zapewnienia rzetelnej edukacji, przeciwdziałania mitom oraz wspierania zdrowia kobiet zgodnie z najnowszymi osiągnięciami medycyny.

Europejska polityka zdrowotna zmierza w kierunku większej dostępności antykoncepcji i uznania jej za podstawowy element profilaktyki zdrowotnej. Polska, jako członek prezydium Rady UE, ma szansę kształtować te zmiany – pytanie tylko, czy zdecyduje się pójść w kierunku nauki i praw kobiet, czy pozostanie przy dotychczasowych restrykcjach.

Kampania „Poranek PO” to inicjatywa edukacyjna mająca na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat antykoncepcji awaryjnej. W latach 2000-2020 liczba kobiet stosujących nowoczesne metody antykoncepcji wzrosła z 663 mln do 851 mln. Z danych Ministerstwa Zdrowia wynika, że w ubiegłym roku w Polsce wystawiono blisko 900 tysięcy recept na antykoncepcję awaryjną.

Ekspertami kampanii są prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta, prof. dr hab. n. med. Mirosław Wielgoś oraz dr n. farm. Piotr Merks. Więcej informacji znajduje się na stronie www.poranekpo.pl. Inicjatorem kampanii jest firma Perrigo, producent antykoncepcji awaryjnej na receptę.