Nieodkryty polski skarb w Macedonii

Historia polskiej kolekcji sztuki współczesnej przekazanej Skopje to opowieść o niezwykłym geście polskich i światowych artystów, którzy w akcie solidarności podarowali zrujnowanemu przez trzęsienie ziemi miastu to, co mieli najcenniejszego – swoje dzieła. Dlatego wystawę online zatytułowaliśmy „Skopje. Sztuka solidarności”. Towarzyszy jej też film dokumentalny pod tym samym tytułem o akcji polskich twórców i udziale Polaków w odbudowie zrujnowanego macedońskiego miasta.

- Kolekcja przekazana przez Polaków Skopje to żywy podręcznik historii sztuki I połowy XX wieku: przekrój prac mistrzów - profesorów akademickich kluczowych dla powojennego życia artystycznego i ich uczniów - studentów z lat 40. i początku 50. – mówi Jacek Multanowski, Ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Skopje, który wspólnie ze swoją żoną Kingą Nettmann-Multanowską był inicjatorem digitalizacji polskiej kolekcji sztuki w Macedonii. W zbiorze można znaleźć prace klasyków polskiej przedwojennej awangardy i eksperymentatorów malarstwa materii. Wśród autorów prac są m.in. Jerzy Nowosielski, Andrzej Strumiłło, Tadeusz Dominik, Alfred Lenica, Ewa Maria Łunkiewicz-Rogoyska, Tadeusz Makowski, Jan Tarasin, łącznie 135 artystów.

Za kolekcją kryje się też opowieść o życiu polskiej bohemy początku lat 60. O powojennej Warszawie sportretowanej w powieści „Zły” Leopolda Tyrmanda, klubach jazzowych, w których grywał Krzysztof Komeda, Krakowie wybitnego twórcy teatru awangardowego Tadeusza Kantora, powieściach Marka Hłaski, buncie przeciw komunistycznym władzom Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i o różnych grupach artystycznych, działających ówcześnie w polskich miastach.

Polscy architekci, którzy brali udział w obudowie zniszczonej przez Niemców w czasie II wojny światowej Warszawy,  Adolf Ciborowski i Stanisław Jankowski współtworzyli też koncepcję urbanistyczną odbudowy Skopje. Polacy, a dokładnie grupa warszawskich architektów nazywana „Tygrysy”, w składzie Wacław Kłyszewski, Jerzy Mokrzyński i Eugeniusz Wierzbicki, zaprojektowali także budynek Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopje otwarty dla zwiedzających w 1970 roku. Do niego właśnie płynęły dzieła artystów ze wszystkich zakątków świata, w tym tak wybitnych jak Pablo Picasso. Dziś w macedońskim muzeum w stałej ekspozycji prezentującej 330 dzieła z ponad 5 tys. zgromadzonych można oglądać tylko jedną polską pracę – „Kompozycję” Henryka Stażewskiego.

Dzięki Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Skopje oraz działaniom Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP kolekcja jest od 24 kwietnia 2015 roku dostępna w Google Cultural Institute, czyli wirtualnym muzeum sztuki Google, w polskiej i angielskiej wersji językowej.

- Zależało nam, aby ta wyjątkowa kolekcja była dostępna dla miłośników sztuki. Mamy też nadzieję, że uda nam się pokazać ją w realnej przestrzeni w Macedonii i w Polsce – dodaje ambasador Multanowski.