Teczki tajnych współpracowników w mieszkaniu byłego koszalińskiego majora WOP.

18 listopada 2025 roku odbyła się konferencja prasowa, podczas której dr hab. Karol Polejowski, zastępca prezesa IPN oraz prok. Andrzej Pozorski, dyrektor pionu śledczego IPN, poinformowali o wszczęciu śledztwa w sprawie nielegalnego przechowywania dokumentów Zwiadu WOP.

Dokumenty te zostały odnalezione w toku czynności prowadzonych w ramach śledztwa wszczętego przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie. Zostały odzyskane materiały, które znajdowały się w prywatnych rękach byłego oficera Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza, a zgodnie z ustawą o Instytucie Pamięci Narodowej powinny być przekazane do IPN.

O szczegółach dotyczących odnalezionych dokumentów poinformował na konferencji dr hab. Karol Polejowski, zastępca prezesa IPN:

– W toku prowadzonych działań zostały zabezpieczone dokumenty, które z jednej strony stanowią teczki pracy i teczki osobowe tajnych współpracowników – są to oryginały, a więc wyniesione po prostu z archiwum. Z drugiej strony, zabezpieczono kilka tysięcy luźnych kart, które sumarycznie stanowią około 1,5 metra bieżącego dokumentacji. To jest różnego rodzaju dokumentacja, luźne karty wyjmowane z różnych teczek. Ponadto, znalazła się również jednostka z Sądu Okręgowego, związana z postępowaniem i co interesujące, są to różnego rodzaju dokumenty – jest chociażby materiał dotyczący ucieczki obywateli NRD, którzy chcieli uciec przez Polskę do Skandynawii, czy dokumentacja dotycząca uprowadzenia samolotu AN-2 w roku 1983.

Zastępca prezesa IPN zwrócił się z prośbą:

– Apeluję do wszystkich posiadających dokumenty, które powinny znajdować się w zasobach IPN, aby je do nas przekazywać. Jest to część spuścizny, która opisuje system rządów totalitarnych, uzupełnia naszą wiedzę. Minęło ponad 35 lat od upadku systemu komunistycznego, a w dalszym ciągu ujawniane są dokumenty organów bezpieczeństwa PRL, które znajdują się w prywatnych rękach osób nieuprawnionych.

Prokurator Andrzej Pozorski podkreślił, że po 1990 roku nastąpił swoisty sposób sprywatyzowania dokumentów przez byłych funkcjonariuszy organu bezpieczeństwa państwa, którzy wcześniej byli w nich zatrudnieni. Poinformował, że pion śledczy przeprowadzi oględziny odnalezionych w Szczecinie dokumentów z udziałem pracownika archiwum w celu ustalenia, czy wszystkie materiały, które zostały zabezpieczone zgodnie z przepisami, powinny być przekazane do zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci Narodowej. Dokona również ich analizy pod kątem informacji o popełnionych przestępstwach przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego. Śledztwo jest prowadzone w kierunku popełnienia czynów z artykułu 54 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, który jest zagrożony karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Dyrektor Marzena Kruk zaznaczyła, że te materiały archiwalne są ważne z punktu widzenia prowadzonych postępowań lustracyjnych oraz mogą mieć znaczenie dla innych postępowań prokuratorskich, związanych z popełnianiem przestępstw przez funkcjonariuszy.

– Biorąc pod uwagę, jak ogromne straty zasób archiwalny wytworzony przez organy bezpieczeństwa państwa poniósł na przełomie lat 80. I 90., tego typu znaleziska są trudne do przecenienia

– dodała dyrektor Archiwum IPN.

Konferencja prasowa odbyła się w Centralnym Przystanku Historia im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Warszawie, poprowadził ją rzecznik prasowy IPN, dyrektor Biura Rzecznika Biura Prasowego dr Rafał Kościański.

Wszczęto śledztwo w sprawie nielegalnego przechowywania dokumentów Zwiadu WOP

W toku śledztwa o czyn z art. 54 ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, prowadzonego przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie, zgromadzono materiał dowodowy dający podstawę do przyjęcia, że w mieszkaniu Jerzego M. – byłego starszego oficera operacyjnego Zwiadu Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza – zostały ukryte dokumenty operacyjne wytworzone przez Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza, które – zgodnie z powołaną ustawą – podlegały przekazaniu Instytutowi Pamięci Narodowej. Dodatkowo ujawniono okoliczności wskazujące na możliwość zbycia ukrywanych dokumentów.

W dniu 14 listopada 2025 roku w Koszalinie miało miejsce przeszukanie pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych należących do majora Jerzego M. W przeszukaniu brał udział prokurator Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie wraz z funkcjonariuszami Policji z Komendy Miejskiej Policji w Koszalinie.

W trakcie przeszukania odnaleziono i zabezpieczono kilka tysięcy oryginalnych dokumentów wytworzonych w latach 1945–1990 przez Zwiad Wojsk Ochrony Pogranicza, Akademię Spraw Wewnętrznych, Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i Służbę Bezpieczeństwa.

Zabezpieczone dokumenty można wstępnie podzielić na dwie grupy.

Pierwsza to około 100 pozycji dokumentów występujących w formie zwartej. Wśród nich są między innymi dokumenty wytworzone przez Akademię Spraw Wewnętrznych oraz kilkanaście teczek personalnych i teczek pracy tajnych współpracowników Zwiadu Bałtyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza, dokumenty Zarządu Zwiadu tej formacji oraz akta jednego z pomorskich sądów.

Druga grupa to pojedyncze dokumenty. Liczą ona łącznie ponad 1,5 metra bieżącego. Wśród nich są dokumenty pochodzące z teczek pracy i teczek personalnych tajnych współpracowników Zwiadu Wojsk Ochrony Pogranicza, innych od tych odnalezionych w czasie przeszukania. Ponadto dokumenty z teczek spraw operacyjnych organów bezpieczeństwa państwa oraz doniesienia, meldunki, notatki operacyjne i agenturalne. Przykładowo, zabezpieczono torbę wypełnioną w całości zobowiązaniami do współpracy z organami bezpieczeństwa.

Dokumenty te zostaną poddane szczegółowym oględzinom przez prokuratora Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Szczecinie. Do udziału w tych czynnościach prokurator powołał także archiwistów z Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie.