Wystawa Otwieranie. Plenery koszalińskie w Osiekach 1963-81

Bezprecedensowa inicjatywa Mariana Bogusza, Jerzego Fedorowicza, Ludmiły Popiel z pomocą lokalnego środowiska artystycznego przerodziła się w kontynuowane co roku Spotkania Artystów, Naukowców i Teoretyków Sztuki, określane potocznie jako Plenery Osieckie, które gromadziły najwybitniejszych artystów, z nestorem polskiej awangardy Henrykiem Stażewskim na czele. Uczestniczyło w nich niemal czterystu artystów, teoretyków i krytyków sztuki. Oddalona o zaledwie kilkanaście kilometrów od Koszalina miejscowość Osieki, na osiemnaście lat stała się nie tylko centrum sztuki nowoczesnej, ale i źródłem szeroko pojętej wolności: artystycznej, intelektualnej i duchowej.

Wieloznaczny tytuł wystawy odnosi się zarówno do nowych dróg, jakie w sztuce i teorii sztuki otwierali zapraszani na plenery najwybitniejsi polscy twórcy i krytycy sztuki, jak również do fenomenu organizacyjnego plenerów, które jako pierwsza tego typu inicjatywa stanowiły wzorzec dla późniejszych podobnych przedsięwzięć w całej Polsce. To właśnie podkoszalińskie plenery zapoczątkowały „epokę plenerów i sympozjów” lat 60. i 70. Tytuł nawiązuje także do jednego z założeń wystawy, jakim jest uświadomienie odbiorcy, że poruszane na spotkaniach w Osiekach wątki artystyczne, filozoficzne i społeczne pozostają aktualne także dzisiaj.

„Otwieranie” dotyczy również zjawisk, idei i wydarzeń, które miały swój początek lub zostały zapowiedziane podczas Plenerów. Przede wszystkim wyznaczono na nich formułę nowoczesnego pleneru artystycznego. Tradycyjnej „plenerowej” pracy twórczej towarzyszyła bogata część teoretyczna: wykłady, prelekcje oraz toczące się wokół nich dyskusje. Umożliwiało to swobodną wymianę myśli i spostrzeżeń na temat aktualnych problemów artystycznych i naukowych. O wyjątkowości plenerów stanowi również jawność procesu tworzenia i tzw. „otwarte pracownie”. Poprzez spotkania z lokalną społecznością realizowano misję edukacyjną, dążąc do jak najszerszego rozpowszechniania wiedzy o najnowszych kierunkach poszukiwań sztuki współczesnej.

To największa wystawa, jaką Muzeum w Koszalinie dotąd zorganizowało, nie tylko ze względu na powierzchnię ekspozycyjną – zajmie aż cztery sale wystawowe – ale także na bogactwo eksponatów (dzieł sztuki, dokumentów, zapisów audio i wideo, fotografii), przede wszystkim zaś bogactwo tematyczne.

Ekspozycja w pierwszej sali poświęcona będzie kulisom organizacji plenerów oraz ich wymiarowi społecznemu. W dwóch kolejnych salach prezentowane będą: malarstwo, rzeźba, formy przestrzenne, fotografia i dokumentacja akcji artystycznych, dobrane tak, by najlepiej obrazowały najważniejsze nurty i zjawiska w sztuce polskiej lat 60. i 70. Zobaczymy prace kanonicznych polskich artystów drugiej połowy XX wieku, między innymi Tadeusza Kantora, Henryka Stażewskiego, Jonasza Sterna, Erny Rosenstein, Marii Pinińskiej-Bereś, Józefa Robakowskiego, Natalii Lach-Lachowicz, a także wybitnych plastyków reprezentujących środowisko koszalińskie, takich jak Jerzy Fedorowicz, Ludmiła Popiel, Irena Kozera, Zygmunt Wujek, Elżbieta Kalinowska. W ostatniej przestrzeni ekspozycyjnej można będzie zapoznać się z tekstami oraz nagraniami audio i wideo wykładów wygłoszonych podczas plenerów przez najwybitniejszych teoretyków i krytyków sztuki tamtego okresu, między innymi Jerzego Ludwińskiego, Bożeny Kowalskiej i Janusza Boguckiego. Ta część przybliży również ideę Bogusza utworzenia w Koszalinie muzeum sztuki nowoczesnej.

Otwieranie. Plenery koszalińskie w Osiekach to pozycja obowiązkowa dla badaczy i wielbicieli sztuki nowoczesnej, ale także wszystkich zainteresowanych powojenną historią polityczną i społeczną oraz funkcjonowaniem środowiska artystycznego w okresie PRL.

Wystawa „Otwieranie” będzie czynna dla zwiedzających od 28 listopada 2023 r. do 3 marca 2024 r. Towarzyszyć jej będą wydawnictwo naukowe (w językach polskim i angielskim) oraz przewodnik w formie broszury. Patronat nad wystawą objęli Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP i Prezydent Miasta Koszalina. Patronami medialnymi są: TVP Kultura, TV MAX, Polskie Radio Koszalin i Radio Plus. Partnerem Muzeum w Koszalinie podczas organizacji wydarzenia jest Gmina Sianów.