45. rocznica Porozumień Sierpniowych – hołd dla bohaterów w Koszalinie i całej Polsce

Dziś w Archiwum Państwowym w Koszalinie odbyły się uroczyste obchody 45. rocznicy podpisania Porozumień Sierpniowych – wydarzenia, które zapoczątkowało lawinę przemian w Polsce i Europie Środkowo-Wschodniej. Organizatorem uroczystości był Region „Pobrzeże” NSZZ „Solidarność”, a partnerem Archiwum Państwowe w Koszalinie. Wspomnienia świadków historii Podczas spotkania nie zabrakło wzruszających wspomnień uczestników tamtych wydarzeń. Paweł Michalak, pierwszy szef Zarządu Regionu „Pobrzeże”, przypomniał, jak wyglądały początki strajków w Koszalinie w sierpniu 1980 roku: – Dowiedziałem się o strajkach w Stoczni Gdańskiej będąc na finiszu urlopu w Gdańsku. Po powrocie do pracy zaczęło się u nas – w Zakładach Maszyn i Urządzeń Technologicznych Unitra–Unima. 20 sierpnia rozpoczął się strajk, pełniliśmy wtedy 24-godzinne dyżury aż do momentu podpisania porozumień sierpniowych – wspominał. Podkreślił też atmosferę tamtych dni: – To była entuzjastyczna fala. Wierzyliśmy, że szarą PRL-owską rzeczywistość można zmienić. Region „Pobrzeże” liczył wtedy 117 tysięcy członków. Wystawa dokumentów i zdjęć W ramach obchodów zaprezentowano wystawę oryginalnych dokumentów, afiszy i zdjęć z zasobów Archiwum Państwowego w Koszalinie, dotyczących działalności Solidarności na terenie dawnego województwa koszalińskiego. – Pokazujemy historię legalnej Solidarności z lat 1980–1981. Trzeba pamiętać, że nasze tereny, mniej uprzemysłowione niż Śląsk czy Trójmiasto, rozwijały swoje struktury w dużej mierze w cieniu wydarzeń w Gdańsku, Szczecinie czy Jastrzębiu-Zdroju – mówił Robert Borucki, kierownik oddziału Archiwum. Dziedzictwo Solidarności Borucki przypomniał, że Porozumienia Sierpniowe zapoczątkowały proces, który doprowadził do wyborów 4 czerwca 1989 roku i odsunięcia komunistów od władzy: – To część szerszych przemian, które w latach 1989–1991 – w czasie tzw. Wiosny Ludów – doprowadziły do rozpadu Układu Warszawskiego i zmian ustrojowych w całej Europie Środkowo-Wschodniej. Hołd i refleksja Uroczystość zgromadziła wielu mieszkańców, działaczy i przedstawicieli instytucji. Była okazją do oddania hołdu bohaterom tamtych dni, ale również do refleksji nad wartościami Solidarności – wspólnoty, wolności i odpowiedzialności za drugiego człowieka.

Sierpień to dla Pomorza Zachodniego nie tylko środek lata, lecz także czas, w którym rodziły się przełomowe ruchy społeczne. 45 lat temu stoczniowcy ze Szczecina rozpoczęli strajk, który – obok protestu w Stoczni Gdańskiej – doprowadził do narodzin „Solidarności”. 37 lat temu strajkujący portowcy w Szczecinie przypomnieli o potrzebie zmian i otworzyli drogę do obrad Okrągłego Stołu. Warto pamiętać także o Koszalinie, gdzie załogi zakładów i kolejarze wyrażali solidarność z Wybrzeżem. Sierpień 1980 – Szczecińskie porozumienia i narodziny „Solidarności” 18 sierpnia 1980 r. strajk wybuchł w Stoczni Remontowej „Parnica” w Szczecinie. W kolejnych dniach do protestu dołączyły liczne zakłady w mieście i województwie, tworząc Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Postulaty szczecińskich robotników obejmowały m.in. powstanie niezależnych związków zawodowych, podwyżki płac i poprawę warunków socjalnych. 30 sierpnia 1980 r. podpisano tzw. porozumienia szczecińskie, które – choć bardziej umiarkowane od gdańskich – otwierały drogę do legalizacji wolnych związków i stały się jednym z fundamentów „Solidarności”. Strajk w Szczecinie rozpoczął się spontanicznie: 18 sierpnia 1980 r. robotnicy z działu W4 (rurowni) w Stoczni im. A. Warskiego, oburzeni doniesieniami, że zakład popiera władze, przerwali pracę i wywiesili hasła „Solidaryzujemy się ze strajkującymi w Gdańsku i w Gdyni”. Do protestu szybko dołączyły tysiące innych pracowników. To właśnie w sierpniu 1980 r. zrodziła się „Solidarność” – pierwszy w bloku komunistycznym niezależny związek zawodowy. Koszalin – lokalne protesty i solidarność z Wybrzeżem Fala sierpniowych strajków dotarła również do Koszalina. 25 sierpnia 1980 r. pracę przerwali kierowcy Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej; zakład został oflagowany, powołano komitet strajkowy, a jego przewodniczącym został Eugeniusz Matuszak. Strajkujący domagali się m.in. utworzenia niezależnych związków zawodowych, podwyżek płac i lepszego zaopatrzenia. W tym samym czasie strajki zorganizowano w koszalińskich zakładach „Transbud”, „Kazel”, Fabryce Pomocy Naukowych oraz „Unitra‑Unima”. Symbolicznym gestem solidarności była akcja dwójki koszalińskich kolejarzy – Jana Grobelnego i Piotra Mazura – którzy 31 sierpnia zatrzymali na chwilę pociąg, by wesprzeć protestujących stoczniowców z Gdańska. Choć demonstrację szybko spacyfikowali milicjanci, dla mieszkańców była ona impulsem do aktywności opozycyjnej. Sierpień 1988 – strajk portowców i droga do Okrągłego Stołu W sierpniu 1988 r. Polska ponownie eksplodowała strajkami. Od 17 sierpnia, nieoczekiwanie nawet dla ówczesnej opozycji, do protestu przystępowały zakłady z Pomorza Zachodniego, w tym Port Szczeciński, gdzie utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Władze, obawiając się rozszerzenia protestów, ogłosiły mobilizację rezerwowych oddziałów milicji (ROMO). Strajk w Porcie Szczecińskim rozpoczął się 17 sierpnia 1988 r. i trwał do 3 września, stając się najdłuższym protestem w powojennej historii Polski. Bezpośrednią przyczyną była podwyżka cen, ale protestujący domagali się także przywrócenia „Solidarności” i wolnych związków zawodowych. Strajk był poważnym wyzwaniem dla władz – port został zablokowany od strony lądu i morza, a wojsko i milicja przygotowywały się do ewentualnego szturmu. Fala protestów w sierpniu 1988 r. uświadomiła rządzącym, że bez dialogu z opozycją kraj nie wyjdzie z kryzysu. Wiele zakładów z Pomorza Zachodniego – od portów po stocznie – uczestniczyło w strajkach, tworząc presję na władze. Już 25 sierpnia 1988 r. Lech Wałęsa skierował do rządu propozycje tematów rozmów, a w odpowiedzi szef MSW gen. Czesław Kiszczak zaproponował „okrągły stół”. W 1989 r. rozmowy te doprowadziły do porozumień, które zapoczątkowały pokojową transformację ustrojową. Dziedzictwo sierpniowych strajków Strajki z sierpnia 1980 r. stworzyły warunki do powstania „Solidarności”, a sierpniowe protesty 1988 r. zmusiły władze do rozmów, które zakończyły się Okrągłym Stołem. Pomorze Zachodnie odegrało w tych wydarzeniach ważną rolę – zarówno poprzez stoczniowców i portowców ze Szczecina, jak i robotników oraz kolejarzy z Koszalina. Dziś pamięć o tych strajkach to element regionalnej tożsamości i przypomnienie, że solidarność i determinacja mogą zmienić bieg historii.