Wałbrzych stał się w poniedziałek, 15 grudnia 2025 roku, miejscem inaugurującym ogólnopolskie obchody 80. rocznicy włączenia Ziem Zachodnich i Północnych do Polski. Uroczystości odbyły się w Centrum Nauki, Kultury i Sztuki „Stara Kopalnia” pod hasłem „Tu jest Polska”, łącząc wymiar symboliczny z debatą o tożsamości, pamięci i odpowiedzialności za przyszłość wspólnot.

W wydarzeniach udział wzięli przedstawiciele rządu, parlamentu, samorządów i świata kultury. W programie znalazły się m.in. konferencja i panele poświęcone historii, kulturze oraz wyzwaniom rozwojowym regionów, które po II wojnie światowej znalazły się w granicach Polski. Zaplanowano także otwarcie wystawy „Fenomen architektoniczny Ziem Zachodnich i Północnych”.

Głos samorządów i refleksja o wspólnocie
Wśród samorządowców obecnych w Wałbrzychu był prezydent Koszalina Tomasz Sobieraj, który zwrócił uwagę na znaczenie rocznicy nie jako zamkniętego rozdziału historii, lecz jako rozmowy o współczesnej wspólnocie. W swoim komentarzu podkreślił, że Wałbrzych „mówi własnym głosem”, a obchody – pozbawione uproszczeń i łatwych haseł – mają skłaniać do refleksji nad drogą, jaką przeszły miasta Ziem Zachodnich i Północnych dzięki pracy kolejnych pokoleń. Jak zaznaczył, słowa „Tu jest Polska” nie są jedynie historycznym hasłem, lecz codziennym wyborem i zobowiązaniem.

Deklaracja Piastowska – symboliczna pieczęć przynależności
Kulminacyjnym punktem poniedziałkowych uroczystości było odczytanie i podpisanie Deklaracji Piastowskiej – dokumentu, który w sposób symboliczny potwierdza historyczną, obecną i przyszłą przynależność Ziem Zachodnich i Północnych do Polski.

Ideę dokumentu przedstawiła i samą deklarację odczytała Anna Mieczkowska, prezydent Kołobrzegu, odwołując się do powojennego doświadczenia miast odbudowywanych „od zera” oraz do decyzji ludzi, którzy – mimo niepewności – postanowili związać z tymi miejscami swoją przyszłość.
Deklarację podpisali: premier Donald Tusk, Monika Wielichowska (wicemarszałek Sejmu), Rafał Grupiński (wicemarszałek Senatu) oraz prezydenci Kołobrzegu i Wałbrzycha – Anna Mieczkowska i Roman Szełemej.
„To ziemie stały się Polską dzięki ludziom”
W debacie powracał wątek, że o trwałości powojennej zmiany granic przesądziły nie tylko decyzje polityczne, ale przede wszystkim codzienność: praca, odbudowa, zakładanie rodzin i budowanie lokalnych wspólnot. Ten „ludzki wymiar” rocznicy podkreślał również prezydent Wałbrzycha Roman Szełemej, wskazując, że 80-lecie jest szczególnym momentem – także dlatego, że odchodzi pokolenie świadków i pionierów powojennej odbudowy.

Obchody w Wałbrzychu mają być początkiem szerszej, ogólnopolskiej rozmowy o tym, co łączy mieszkańców regionów o skomplikowanej historii: o pamięci, państwie, samorządzie i odpowiedzialności – niezależnie od różnic.