Fundacja Batorego: Referendum 15 października 2023 roku uderza w zasady demokratycznego państwa

KW Prawa i Sprawiedliwości pozostaje liderem wydatków. W nowej fali badania, obejmującej tydzień od 20 do 27 września 2023 roku, wydał 340 tys. zł. Koalicja Obywatelska w tym czasie przeznaczyła na reklamy 216 tys. zł. Liderem zasięgów w analizowanym okresie są reklamy Koalicji Obywatelskiej, które łącznie osią­gnęły 31,8 mln wyświetleń, przy 29,6 mln wyświetleń Prawa i Sprawiedliwości. Fundacja Batorego sporządziła już drugi z serii raportów przedstawiających wykorzystanie mediów społecznościowych w kampanii wyborczej i kampanii referendalnej. Najważniejsze wynikające z tej analizy wnioski to:  Brakuje istotnych zmian w strategii mikrotargetowania. Komitety stawiają na większe segmenty (powyżej 100 tys.). 84% środków KW Prawa i Sprawiedliwości przeznaczanych na reklamy w Meta trafia do kampanii docierających do osób z więcej niż jednego okręgu wyborczego. Trzecia Droga aż 88% reklam kieruje do pojedynczych okręgów. Strategie Prawa i Sprawiedliwo­ści oraz Koalicji Obywatelskiej są bardzo podobne. Niecała połowa ich reklam ma trafiać do szer­szych grup odbiorców, a około 56% to reklamy kierowane do wyborców z konkretnego okręgu wyborczego. Reklamy, w które w analizowanym okresie zainwestowano najwięcej, to umieszczone na platfor­mie Meta wezwanie przez Koalicję Obywatelską na marsz 1 października, a na platformie Google (YouTube) reklamy Prawa i Sprawiedliwości odnoszące się do Donalda Tuska. Znikomy okazuje się udział reklam referendalnych w całości działań poszczególnych komitetów: zarówno pod względem liczby reklam oraz wyświetleń, jak i alokowanych budżetów (dotyczy platformy Meta). Prawo i Sprawiedliwość emituje na platformie Meta najwięcej reklam referendalnych, ale od po­czątku kampanii wykryto ich tylko 19 i przeznaczono na nie tylko 0,38% budżetu.Na tym etapie kampanii nie odnotowano istotnych działań innych organizacji czy firm nawiązujących do referendum (platforma Meta). Tematycznie KW Prawa i Sprawiedliwości kładzie nacisk na gospodarkę i bezpieczeństwo, a unika ekologii i działań profrekwencyjnych (platforma Meta). Koalicja Obywatelska skupia się na sprawach społecznych, gospodarce oraz ekologii i środowisku. Wspólnie z Nową Lewicą najintensywniej prowadzi działania na rzecz frekwencji, zarówno w wyborach, jak i na spotkaniach wyborczych.  

Na nadawcach publicznych ciążą szczególne obowiąz­ki w zakresie organizowania debat kandydatów czy też przeznaczania czasu antenowego, jak również relacjonowania kampanii wyborczej w sposób wyważony i neutralny, z uwzględnieniem zasad pluralizmu. O obowiązkach mediów publicznych wynikających z Konstytucji RP, standardów międzynarodowych, ustawy medialnej oraz prawa wyborczego – pisze w analizie forumIdei dr Dominika Bychawska-Siniarska. Autorka podkreśla, że media publiczne odgrywają kluczową rolę w czasie przed wyborami i w trakcie kampanii wyborczej, pełniąc wiele ważnych funkcji. Ze względu na fakt, że media publiczne są instytucjami finansowanymi z publicznych środków, ciąży na nich odpowiedzialność za dostarczanie obiektywnych, rzetelnych i zrównoważonych informa­cji.   Problem udziału mediów publicznych w szeroko rozumianej kampanii wyborczej jest traktowany jako jeden z koniecznych ele­mentów neutralności władz publicznych. Sposób działania mediów stanowi newralgiczny punkt dla zachowania „równości szans" przez uczestników procesu wyborczego, bo tak dokonuje się „powiąza­nie" roli mediów publicznych z zasadą równości wyborów.   Wolność wypowiedzi pełni kluczową funkcję w każdym demokratycznym państwie i społeczeń­stwie, stąd ważne jest, aby mechanizmy w danym systemie prawym zapewniały realną możliwość jej realizacji. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku, poprzez jej artykuły 14 i 54, jest gwarantem wolności mediów i wolności wypowiedzi.   Straż­nikiem wolności słowa, ale też wywiązywania się z obowiązków ustawowych przez media publiczne, jest w świetle art. 213 Konstytucji RP Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Stoi ona na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego realizowanego za pośrednictwem w radiofonii i telewizji.   Autorka opisując obowiązki nadawców publicznych w świetle standardów międzynarodowych przypomina, że w orzeczeniu Handyside przeciwko Wielkiej Brytanii stanowiącym jeden z najważniejszych wyroków strasburskich w sprawach dotyczących wolności wypowiedzi, Trybunał stwierdził:    „swoboda wypowiedzi stanowi jeden z filarów demokratycznego społeczeństwa, (...) nie ogranicza się więc jedynie do informacji i poglądów, które są odbierane przychylnie, uważane za nieobraźliwe bądź neutralne, lecz odnosi się także do tych, które obrażają, oburzają lub wprowadzają niepokój w państwie lub części społeczeństwa. Takie są bowiem wymagania pluralizmu, tolerancji, otwartości na inne poglądy, bez których nie istnieje demokratyczne społeczeństwo".   W kontekście wyborów z art. 21 Ustawy o radiofonii i telewizji wynika, iż na mediach publicznych ciąży obowiązek neutralno­ści politycznej. Po pierwsze, taka neutralność oznaczać musi zapewnienie wszystkim konkurującym ugrupowaniom politycznym (kandydatom) równego dostępu. Powinno to być gwarantowane przez prawo, zwłaszcza przez ustalenie czasu nadawania oraz swobody przekazywanych treści.   Po drugie, neutralność mediów publicznych odnosi się do sposobu relacjonowania wydarzeń publicznych w okresie – szeroko rozumianej – kampanii wyborczej.   W rozporządzeniu KRRiT dotyczącym dostępu do anteny naczelnych organów państwa z 1996 roku wskazano, że podmiotami uprawnionymi do bezpośredniego publicznego komunikowania się z oby­watelami są tylko i wyłącznie cztery osoby w państwie, określane mianem naczelnych organów państwa. Tymi osobami są:    prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,  marszałkowie Sej­mu i Senatu,  prezes Rady Ministrów.    Zapis o prezentacji i wyjaśnianiu polityki państwa w spo­sób bezpośredni jest także szczególnie istotny dla samych nadawców. W tym przypadku funkcja nadawców powinna sprowadzać się do udostępnienia anteny wymienionym politykom, bez prawa komentowania i oceny prezentowanych wystąpień bezpośrednio po ich emisji. Następuje to zwyczajowo dopiero w najbliższych wydaniach serwisów informacyjnych na antenach poszczególnych programów Telewizji Pol­skiej. Konkludując, dr Dominika Bychawska-Siniarska podkreśla, że nad wykonywaniem zadań ciążących na mediach publicznych czuwa Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, która na podstawie raportów przedstawianych przez nadawców kontroluje czas przeznaczony dla poszczególnych sił po­litycznych, a w razie naruszenia zasad wynikających z ustawy lub rozporządzeń może interweniować wobec nadawcy (art. 6 ust. 2 pkt 5 ustawy RTV). Przewodniczący KRRiT na podstawie art. 53 ustawy RTV może nakładać kary finansowe w razie niewywiązywania się przez nadawców z obowiązków usta­wowych.