Honorowe dawstwo krwi a dawstwo szpiku – czy są do siebie podobne? 14 czerwca – Światowy Dzień Krwiodawcy

Statystycznie co minutę ktoś w potrzebuje krwi, a co 40 minut diagnozuje się nowotwór układu krwiotwórczego. Każdego roku w Polsce wykonywanych jest ok. 1,7 mln transfuzji krwi, których potrzebują m.in. ofiary wypadków, pacjenci poddawani zabiegom operacyjnym, kobiety w trakcie porodu, a także osoby walczące z nowotworami krwi. Co roku liczba dawców krwi rośnie o około 3,6 proc. – w tym samym czasie zapotrzebowanie na krew wzrasta o blisko 9 proc.1

Jedna jednostka krwi = 450ml

W organizmie dorosłego człowieka płynie 5-6 litrów krwi, czyli około 10 jednostek. Podczas donacji krwi pełnej od dawcy pobiera się jedną jednostkę krwi pełnej, czyli 450 ml, która następnie jest rozdzielana na koncentrat krwinek czerwonych, płytkowych i osocze. Dzięki temu jeden dawca może uratować życie nawet trzem pacjentom!

· 1 na 10 osób leczonych w szpitalu potrzebuje krwi

· Około 6 jednostek krwi zużywa się podczas operacji serca oraz operacji pacjentów, którzy ucierpieli w wypadkach komunikacyjnych

· Około 20 jednostek krwi potrzebnych jest przy przeszczepieniu wątroby oraz w przypadku ciężkich poparzeń

Jedną z dwóch metod, służących do pobrania materiału przeszczepowego od dawcy szpiku, jest afereza. Obecnie stosuje się ją aż w 85 proc. przypadków – pozostałe 15 proc. to donacje z talerza kości biodrowej. O metodzie pobrania, którą zastosuje się w przypadku konkretnego dawcy, decyduje lekarz prowadzący pacjenta, wybierając tę, która będzie miała najlepszy wpływ na wynik przeszczepienia.

· Zanim dawca przystąpi do oddania krwiotwórczych komórek macierzystych, na 4 dni przed pobraniem oraz w dniu donacji przyjmuje tzw. czynnik wzrostu. Liczba krwiotwórczych komórek macierzystych we krwi jest w normalnej sytuacji bardzo niska, dlatego by przeprowadzić pobranie, konieczne jest zwiększenie ich liczby – i właśnie temu służy czynnik wzrostu, podawany jest poprzez zastrzyki podskórne. To bardzo proste i praktycznie bezbolesne – większość dawców aplikuje je sobie samodzielnie. Warto podkreślić, że czynnik wzrostu występuje naturalnie również w organizmie człowieka np. w trakcie infekcji.

Metoda pobrania krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej przypomina procedurę oddawania płytek krwi czy osocza w stacjach krwiodawstwa. Dawca szpiku siedzi w wygodnym fotelu, a w obu przedramionach zostają mu założone dwa dożylne dojścia (wenflony). Z jednego krew wypływa, trafia do specjalnej maszyny, która odseparowuje krwiotwórcze komórki macierzyste, a następnie krew wraca do organizmu dawcy drugim dojściem. Taki zabieg trwa ok. 4-5 godzin, po których dawca od razu może wrócić do domu. 

Podczas aferezy cała objętość krwi przechodzi przez aparat, zwany separatorem komórkowym. Ten proces jest powtarzany 2-3 krotnie, a przepływ krwi w aparacie musi być na tyle wolny, aby separator na bieżąco mógł odseparować z krwi te komórki, które są potrzebne do transplantacji, czyli krwiotwórcze komórki macierzyste. Dlatego ta procedura trwa znacznie dłużej niż pobranie pełnej krwi od dawcy krwi. 

– tłumaczy dr Tigran Torosian, hematolog, dyrektor medyczny Fundacji DKMS.

Podczas procedury aferezy dawca ma założone 2 dojścia (wenflony) do żył obwodowych w obu przedramionach, aby zapewnić jednostajny przepływ krwi od dawcy do separatora, a następnie z separatora do dawcy. Dawca jest monitorowany pod względem parametrów układu krążenia (ciśnienie, tętno itd.) i cały czas znajduje się pod opieką specjalistyczną. Trzeba podkreślić, że od dawcy pobrany zostaje wyłącznie nadmiar krwiotwórczych komórek macierzystych, które przedostały się do krwi dzięki czynnikowi wzrostu. 

- dodaje dr Tigran Torosian.

Ostatecznie pobiera się tylko część komórek białych, wśród których są także komórki krwiotwórcze, a które to tymczasowo przeniosły się ze szpiku do krwiobiegu. W gotowym preparacie przeszczepowym znajduje się nieznaczna domieszka krwinek czerwonych. Większość komórek białych czy krwiotwórczych pozostaje w organizmie dawcy i dalej spełnia swoje funkcje lub wraca do szpiku po zakończonej procedurze. 

– podsumowuje dr Tigran Torosian.

Jak zostać dawcą szpiku lub krwi?

Żeby zostać potencjalnym Dawcą szpiku, wystarczy wejść na stronę www.dkms.pl i zamówić bezpłatny pakiet rejestracyjny do samodzielnego pobrania wymazu z wewnętrznej strony policzka. Po otrzymaniu przesyłki należy wypełnić formularz, pobrać wymaz i umieścić w kopercie zwrotnej, dołączonej do pakietu, a następnie odesłać na adres fundacji.

Potencjalnym dawcą szpiku może zostać każda ogólnie zdrowa osoba pomiędzy 18. a 55. rokiem życia, która nie zmaga się ze znaczną nadwagą.

By zostać krwiodawcą, należy udać się do najbliższego Regionalnego Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa (RCKiK). Na miejscu zostaniemy poproszeni o wypełnienie formularza, przejdziemy krótkie badanie i jeśli nie będzie żadnych przeciwwskazań – oddamy krew. Lista RCKiK znajduje się na stronie: https://krwiodawcy.org/gdzie-mozna-oddac-krew

Dawcą krwi może zostać każda ogólnie zdrowa osoba pomiędzy 18. a 65. rokiem życia, która waży co najmniej 50 kg oraz:

· w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie miała wykonanej akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała,

· w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie miała wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii),

· w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie była leczona krwią i preparatami krwiopochodnymi.2

1. https://ckikmswia.pl/ciekawostki/

2. https://www.gov.pl/web/nck/kto-moze-zostac-dawca-krwi