Świeckie państwo?

UZASADNIENIE

Celem ustawy jest wprowadzenie rzeczywistego rozdziału kościołów i związków wy- znaniowych od państwa. Konstytucja RP stanowi w art. 1, że Rzeczpospolita Polska jest do- brem wspólnym wszystkich obywateli, natomiast w art. 25 ust. 2 stanowi, że władze pu- bliczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religij- nych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu pu- blicznym. Praktyka pokazuje tymczasem, że kościoły, w szczególności Kościół katolicki, wy-wierają realny nacisk na władze publiczne w sferze materialnej i niematerialnej. Państwo pol- skie finansuje naukę religii w szkołach, czyli naukę wiary bez naukowych podstaw, finansujeskładki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne duchownych. Taki stan rzeczy i takie zachowania naruszają neutralność światopoglądową państwa. Przedstawiciele władz publicznych nie powinni eksponować swoich przekonań religijnych. Powinni zachowywać realną neutral-ność wobec wszelkich religijnych przekonań.

Celem ustawy jest:

• -  zaprzestaniefinansowanialekcjireligiiześrodkówpublicznych,precyzyjneuregulowanie jej obecności w publicznych szkołach oraz wzmocnienie neutralności światopoglądowejsystemu edukacji w Polsce;

• -  zaprzestanie finansowania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne duchownych oraz likwidacja Funduszu Kościelnego;

• -  likwidacjęwspólnychkomisjirządowo-kościelnychiustanowieniejednejkomisjizłożo-nej z przedstawicieli rządu, kościołów, związków wyznaniowych oraz organizacji świec-kich skupiających agnostyków i ateistów.

  Religia w szkołach.

  Sprawa obecności lekcji religii w polskich szkołach jest istotnym problemem społecz-nym, instytucjonalnym i politycznym, który wymaga pilnej interwencji ustawodawcy. Lekcje religii w formie katolickiej katechezy (a taką formę ma przytłaczająca ich większość) są ele- mentem systemu edukacji, którego funkcjonowanie budzi poważne wątpliwości. Lekcje te nie mają obecnie wiele wspólnego z nauką i rozwojem intelektualnym - ich charakter jest zreguły czysto konfesyjny. Służą one w przeważającym zakresie formowaniu wiernych. Co gorsza, ich prowadzenie jest wyłączone spod nadzoru kuratoryjnego i realizowane są tam programy, które nie są ani zatwierdzane, ani kontrolowane przez władze publiczne - chociaż są przez nie finansowane. Lekcje katechezy wymagają zatrudniania ok. 30 tys. nauczycieli i kosztują rocznie ok. 1,4 miliarda złotych z budżetu. Środki te w cierpiącej na poważne nie- dobory finansowe polskiej szkole powinno się przeznaczyć na dużo bardziej pożyteczne cele (np. program obiadów w szkole w celu zwalczenia niedożywienia wśród dzieci albo zajęćwyrównawczych dla uczniów, którzy dziś są zmuszeni do masowego korzystania z prywat- nych korepetycji). Lekcje religii to także ponad 800 godzin w całym cyklu nauczania, więcej niż lekcji biologii, historii czy geografii. Ta sytuacja musi ulec zmianie, zwłaszcza w świetle przeciążenia planów lekcji uczniów spowodowanego tzw. reformą edukacji. Program lekcji religii skupiony na katolickiej katechezie, umieszczanie religii w planach lekcji między obo-wiązkowymi zajęciami i brak zapewnienia w tych godzinach alternatywnych zajęć z etyki w praktyce wyklucza osoby innych wyznań oraz niewierzących, co jest szczególnie dotkliwe wmałych środowiskach.

Przedstawiony projekt przewiduje w szczególności:
- likwidacja opłacania nauczycieli religii ze środków publicznych;

- przyznanie dziecku, które ukończyło szkołę podstawową, prawa do decyzji o zakończeniu uczęszczania na lekcje religii;

- organizowanie lekcji religii wyłącznie przed albo po obowiązkowych zajęciach szkolnych;

- zatrzymanie umieszczania oceny z lekcji religii na świadectwie i wliczania jej do średniejocen.

Wprowadzenie powyższych zmian rozwiąże znaczącą większość kontrowersji zwią-zanych z organizowaniem w polskich szkołach lekcji religii i pozwoli przywrócić w tym ob- szarze równowagę, zbliżając Polskę do realizacji art. 25 Konstytucji stanowiącego, że władzepubliczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań reli- gijnych.

Wejście w życie ustawy spowoduje konieczność zmiany przez Kościół katolicki spo- sobu finansowania i organizacji lekcji religii. Kościół katolicki nie jest jednak ubogą instytu-cją. Byłby w stanie udźwignąć finansowy ciężar prowadzenia katolickiej katechezy w roz-sądnym wymiarze godzinowym. Alternatywnie, Kościół w nowym stanie prawnym będzie

mógł, w celu zapewnienia pożądanych przez swoich wiernych lekcji, wprowadzić za nie od-płatność albo sfinansować je z ogólnej puli datków, jakie otrzymuje od wiernych.

Skutki finansowe:

Ustawa przyniesie liczne pozytywne skutki bez generowania jakichkolwiek kosztów dla budżetu państwa.

Po pierwsze, będzie mieć pozytywne skutku społeczne. Ustawa zakończy konflikto- genne i niesprawiedliwe finansowanie z pieniędzy wszystkich podatników działalności katechetycznej, z którą wielu z nich się otwarcie nie zgadza i której ich dzieci w żaden sposób nie korzystają. Dodatkowo, przyczyni się do rozluźnienia relacji między państwem i Kościołem katolickim, dla którego struktur opłacanie pensji katechetów jest dodatkowym źródłemdochodów. Pokrywanie przez państwo wynagrodzeń nauczycieli religii ma liczne negatywne skutki: z jednej strony uzależnia Kościół od środków państwowych, z drugiej - demotywuje go do pozyskiwania środków na działanie od wiernych będących jego członkami.

Jednocześnie, nie ma powodów, by uważać, że zmiany odbędą się ze szkodą dla poziomu lekcji w kształcie, w jakim chciałby je prowadzić Kościół. Dzięki zaproponowanym zmianom na katolicką katechezę uczęszczać będą tylko uczniowie naprawdę zainteresowaninauką Kościoła. Rodzice, jeśli będą w formie innej niż finansowana z ich podatków subwen- cja finansować lekcje religii, także poświęcą więcej uwagi kształtowi katechezy.

Po drugie, projekt będzie mieć pozytywne skutki finansowe. Przyniesie ona oszczędności w wysokości ok. 1,4 mld złotych rocznie w związku z zaprzestaniem finansowania lek- cji religii ze środków budżetowych, które będzie można przeznaczyć na inne pilne potrzebypaństwa. W związku z wąskim zakresem regulacji oraz brakiem bezpośredniego przełożeniana kwestie ekonomiczne skutki prawne oraz gospodarcze ustawy będą ograniczone i zależniew przeważającej mierze od strategii finansowania lekcji religii na wniosek rodziców w szko-łach przez Kościół.

Źródła finansowania, jeżeli projekt niesie obciążenia dla budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego

Projekt nie będzie stanowił dodatkowego obciążenia dla budżetu państwa. Wręcz przeciwnie, przyniesie oszczędności w wysokości ok. 1,4 mld złotych w związku z zaprzestaniem finansowania lekcji religii ze środków budżetowych.

Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych

Projekt przewiduje wydania nowych aktów wykonawczych:

- Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie wa- runków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych,

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 kwietnia 2018 r. w sprawie świa-dectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych.

Treść rozporządzeń należy dostosować do projektowanych zmian przepisów obejmu-jących: organizację lekcji religii tylko przez szkoły podstawowe na pisemny wniosek rodzi- ców, umieszczenie lekcji religii wyłącznie przed rozpoczęciem albo po zakończeniu innychzajęć obowiązkowych, braku umieszczania oceny z lekcji religii na świadectwie i niewlicza- nia jej do średniej ocen oraz zakazu pokrywania kosztów związanych z organizacją nauki religii ze środków publicznych.

Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej

Projekt ustawy nie dotyczy kwestii regulowanych prawem Unii Europejskiej.

Likwidacja Funduszu Kościelnego i opłacania przez państwo składek na ubezpieczeniaspołeczne i zdrowotne duchownych.

Celem likwidacji Funduszu Kościelnego oraz opłacania składek przez państwo na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne duchownych jest likwidacja przywilejów finansowychwąskiej grupy społecznej, która nie powinna korzystać z takich przywilejów kosztem całego

społeczeństwa. W państwie neutralnym światopoglądowo państwo nie powinno finansowaćutrzymania funkcjonariuszy organizacji, która posiada olbrzymie dochody własne i którą staćna opłacania składek na ubezpieczenia społeczne swoich członków.

Fundusz Kościelny stanowi jedną z dotacji na rzecz kościołów i innych związków wy- znaniowych. Nie ma potrzeby, aby ją nadal utrzymywać. Kościoły i związku wyznanioweotrzymują w Polsce dotacje na utrzymanie zabytkowych miejsc kultu, są dotowane przez sa-morządy oraz spółki prawa handlowego należące do państwa i samorządów poprzez darowi- zny. Dotacje otrzymują też organizacje tworzone przez kościoły i związki wyznaniowe.

Konkordat z dnia 28 lipca 1993r., jako umowa międzynarodowa, nie zawiera przepi- sów dotyczących Funduszu Kościelnego i finansowania składek nna ubezpieczenia społecznei zdrowotne duchownych. Art. 22 przewiduje jedynie celowość uregulowania na nowo spraw finansów kościelnych. Konkordat jako umowa międzynarodowa pozostawiła zatem państwupolskiemu prawo korzystnego dla budżetu Polski uregulowania finansów kościelnych. Ko-ściół, który prowadzi oprócz działalności duszpasterskiej także działalność komercyjną i go-spodarczą, stać na zabezpieczenia społeczne swoich funkcjonariuszy, którzy poprzez działal- ność pracują na rzecz dochodów tej instytucji. W każdej organizacji, firmie, stowarzyszeniu czy fundacji, w kosztach prowadzonej działalności ujęte są wynagrodzenia osób w nich pra-cujących oraz składki na ich ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Nie ma żadnych przesła-nek społecznych, aby w państwie neutralnym światopoglądowo, państwo miało nadawaćuprzywilejowany status funkcjonariuszom jednej organizacji wyznaniowej. Instytucje te po- winny samodzielnie finansować ubezpieczenia społeczne i zdrowotne swoich pracowników, tak, jak robią to wszystkie świeckie organizacje.

Skutki finansowe.

Projekt będzie mieć pozytywne skutki finansowe. Przyniesie ona oszczędności w wy-sokości ok. 400 mln złotych rocznie w związku z zaprzestaniem finansowania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne duchownych przez państwo, które będzie można prze-znaczyć na inne pilne potrzeby państwa. W związku z wąskim zakresem regulacji oraz bra- kiem bezpośredniego przełożenia na kwestie ekonomiczne skutki prawne oraz gospodarcze

ustawy będą ograniczone i zależnie w przeważającej mierze od strategii finansowania składekprzez Kościół.

Źródła finansowania, jeżeli projekt niesie obciążenia dla budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego

Projekt nie będzie stanowił dodatkowego obciążenia dla budżetu państwa. Wręcz prze- ciwnie, przyniesie oszczędności w wysokości ok. 400 mln złotych w związku z zaprzestaniem finansowania składek ze środków budżetowych.

Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej

Projekt ustawy nie dotyczy kwestii regulowanych prawem Unii Europejskiej.

Utworzenie Komisji Wspólnej Rządu i Kościołów, Związków Wyznaniowych oraz Organizacji Świeckich oraz likwidacja wspólnych komisji rządowo - kościelnych.

W chwili obecnej w Polsce działają wspólne komisjo rządowo - kościelne, którymi są:Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Konferencji Episkopatu Polski, Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu RP i Polskiej Rady Ekumenicznej, Komisja Wspólna PrzedstawicieliRządu RP i Aliansu Ewangelicznego w RP, Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu RP orazKościoła Ewangelicko - Augsburskiego w RP, Komisja Wspólna Rządu RP i Świętego So- boru Biskupów. W świeckim państwie nie ma żadnego uzasadnienia, aby rząd państwa neu- tralnego światopoglądowo uzgadniał swoje działania z wybranymi kościołami i związkamiwyznaniowymi. Władze publiczne świeckiego państwa powinni samodzielnie stanowićprawo oraz stać na straży poszanowania autonomii państwa, kościołów i związków wyzna- niowych.

Dlatego też wnioskodawcy proponują likwidację wspólnych komicji rządowo - ko-ścielnych i powołania w jej miejsce jednej komisji zrzeszającej przedstawicieli kościołów, związków wyznaniowych oraz organizacji świeckich skupiających osoby przyznające się do ateizmu lub agnostycyzmu. Komisja będzie miała na celu łagodzeniu spraw spornych na tle realizacji przepisów ustawowych, będzie służyła dialogowi między wyznaniami oraz oso- bami niewierzącymi oraz będzie komisją konsultacyjną dla rządu w sprawach świeckości

państwa. Komisja ta realizuje zasadę dialogu społecznego w poszanowaniu równości osóbwierzących i niewierzących.

Skutki finansowe.

Projekt będzie mieć neutralne skutki finansowe. Może on nawet przynieść oszczędno- ści w sferze publicznej, skoro w miejsce kilku komisji powstanie jedna.

Źródła finansowania, jeżeli projekt niesie obciążenia dla budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego

Projekt nie będzie stanowił dodatkowego obciążenia dla budżetu państwa. Ocenazgodności projektu z prawem Unii Europejskiej

Projekt ustawy nie dotyczy kwestii regulowanych prawem Unii Europejskiej.