Zmiany w pozwach zbiorowych

Od ponad 6 lat w Polsce obowiązuje Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, potocznie zwana ustawą o pozwach zbiorowych. Zgłaszane są do niej liczne uwagi wskazujące na ograniczenie jej skuteczności dla poszkodowanych. Dlatego Ministerstwo Rozwoju proponuje nowelizację ustawy, która zapewniłaby z mocy prawa objęcie pozwem zbiorowym wszystkich podmiotów spełniających wskazane w pozwie kryteria.

Przyjęty obecną ustawą model dochodzenia roszczeń nazywany jest opt-in i zakłada, że aby stać się członkiem grupy i dochodzić wraz z nią swojego roszczenia, należy wyrazić wolę uczestniczenia w postępowaniu. Model ten jest uważany przez Parlament Europejski za prawidłowy. Jednak spotyka się liczne komentarze na temat niesatysfakcjonującego działania takiego rozwiązania.

Krytyka kierowana jest zarówno pod adresem sądów, które piętrzą problemy przed powodami, jak i wobec samej ustawy, która w ocenie praktyków jest nadal zbyt sformalizowana. Powyższe powoduje, że skala i wartość roszczeń dochodzonych w postępowaniu grupowym jest niższa niż zakładano, a rekompensatą objęta jest nieliczna grupa osób w stosunku do faktycznie poszkodowanych w podobnym zdarzeniu.

Dlatego Ministerstwo Rozwoju proponuje reformę ustawy i odstępstwo od dotychczasowego modelu dochodzenia roszczeń zbiorowych na rzecz modelu opt-out, jaki występuje m.in. w Stanach Zjednoczonych, a także niektórych krajach europejskich jak Belgia czy Anglia.
Model opiera się o założenie, że pozwem zbiorowym objęte byłyby z mocy prawa te podmioty, które spełniają określone kryteria, np. uczestniczyły w wypadku komunikacyjnym. Postępowaniem objęci byliby więc poszkodowani, niezależnie od tego czy ich wolą byłoby dochodzenie swoich roszczeń na drodze sądowej. Wydany w sprawie wyrok obejmowałby więc niepodzielnie całą grupą.

Analizując wydane przez Ministerstwo Rozwoju materiały do pre-konsultacji znaleźć można szereg argumentów przemawiających za przyjęciem metody opt-out. Rodzi się jednak pytanie, czy tak radykalne odstępstwo od dotychczasowej zasady obowiązującej w prawie polskim, jak dobrowolność dochodzenia swoich roszczeń, nie narusza praw i wolności obywatelskich i czy będzie skutecznym lekarstwem na ożywienie instytucji pozwów zbiorowych. Zdecydowanie celem jest zmiana nastawienia konsumentów do instytucji pozwu zbiorowego oraz stworzenie procedury mniej kosztownej, mniej formalnej i skracającej postępowanie sądowe.